Sterke werkwoorden: Naar een eenvoudiger systeem

Het systeem van de sterke werkwoorden vertoont op het eerste zicht weinig meer van de eenvoud waar het in het Proto-Germaans (met slechts drie groepen, duidelijk herkenbare sterke werkwoorden) door gekenmerkt werd. Deze eenvoud – het resultaat van een uniformisering en functionalisering van het ablautsysteem in het Proto-Indo-Europees (Mailhammer 2007a) – ging in de loop van de eeuwen verloren door een hele resem aan klankwetten. Het resultaat lijkt chaotisch: een veelvoud aan subklassen en uitzonderingen waarvan de vervoeging niet langer is af te leiden op basis van de infinitief (vergelijk bijvoorbeeld heten-hiet, eten-at en zweten-zweette) (Mailhammer 2007b). Enkel werkwoorden met een frequentie die hoog genoeg is of met een patroon dat vaak genoeg voorkomt om de vervoeging vlot te kunnen memoriseren, lijken deze chaos te kunnen overleven (zie Lieberman et al. 2007; Carroll et al. 2012; De Smet & Van de Velde 2019). Ik wil vandaag echter aantonen dat in de loop van het Nederlands er zich opnieuw een aantal morfologische mechanismen ontwikkelden die zorgen voor het behoud en de bescherming van de sterke werkwoorden (De Smet 2021). Doorheen deze presentatie zullen we tekenen kunnen zien van een systeem dat opnieuw iets uniformer, functioneler en eenvoudiger aan het worden is. Een aantal morfologische veranderingen slagen er hier en daar in om de schade die de fonologische veranderingen door de eeuwen heen hebben aangericht in te perken. Ik focus hierbij op de Ausgleich in klasse III (gelijkmaking van enkelvoud en meervoud), de drift naar een ABB-patroon (met gelijke klinker in preteritum en perfectum) onder invloed van de Präteritumschwund in het Nederlands en de opkomst van de /o/ als ‘default’ verledentijdsklinker.

Carroll, Ryan & Ragnar Svare & Joseph Salmons. 2012. Quantifying the evolutionary dynamics of German verbs. Journal of Historical Linguistics 2. 153-172.

De Smet, Isabeau. De sterke werkwoorden in het Nederlands. Een diachroon, kwantitatief onderzoek. KU Leuven: dissertatie.

Lieberman, Erez, Jean-Baptiste Michel, Joe Jackson, Tina Tang & Martin A. Nowak. 2007. Quantifying the evolutionary dynamics of language. Nature 449. 713-716.

Mailhammer, Robert. 2007a. The Germanic strong verbs: foundations and development of a new system. Berlijn: De Gruyter Mouton.

Mailhammer, Robert. 2007b. Islands of resilience: the history of the German strong verbs from a systemic point of view. Morphology 17. 77-108.